Không một ai biết chính xác tục cúng ông Công ông Táo hình thành từ bao giờ. Người ta chỉ biết rằng tết ông công ông táo được hình thành từ rất lâu, đã đi sâu trong tiềm thức người Việt. Dù lễ cúng không yêu cầu phải tổ chức cầu kỳ nhưng cần chu đáo, trang trọng và thể hiện tấm lòng của người cúng. Hãy cùng Thaiduong.club tìm hiểu về lễ cúng này qua bài viết sau đây nhé.
1. Thời gian đẹp để cúng ông Công ông Táo
Năm nay, ngày 23 tháng 12 âm lịch sẽ rơi vào thứ bảy ngày 14 tháng 01 dương lịch, mọi người vẫn phải đi làm. Vì vậy không nhất thiết phải cúng đúng vào trưa ngày 23 tháng Chạp mà các bạn có thể bắt đầu từ ngày 21 âm lịch và nhớ kết thúc phải trước khi hết giờ Ngọ (từ 11 giờ đến 13 giờ) ngày 23 tháng 12 nhé.
Bởi lẽ sau thời gian này ông Công ông Táo sẽ phải bay về trời để làm lễ chầu cùng với Ngọc Hoàng Thượng Đế, không còn ở trần gian để nhận lễ cúng nữa.
Thời gian cúng lễ tết ông Công ông Táo
2. Ý nghĩa việc cúng lễ ông Công ông Táo
Theo quan niệm từ xa xưa của ông cha ta, ông Công ông Táo là những vị thần cai quản, giám sát hoạt động trong gia đình, bên cạnh đó hai ông còn là vị thần có thể giúp ngăn ma quỷ xâm phạm vào ngôi nhà, giữ cho gia đình luôn được bình yên.
Do đó, việc thờ cúng ông Công ông Táo mang một ý nghĩa linh thiêng, cầu mong về cuộc sống, yên bình, ấm no, đủ đầy trong năm mới. Bên cạnh đó là ý nghĩa thờ “thần Bếp” cai quản việc bếp núc gia đình.
Ý nghĩa việc thờ cúng ông Công ông Táo
3. Lễ vật cúng ông Công ông Táo có những gì?
Mâm lễ vật cúng ông Công ông Táo cần những gì? Khi sắm lễ cúng ông công ông táo mọi người cần chuẩn bị những đồ vật sau:
- Mũ ông Công ba cổ hoặc ba chiếc: 2 chiếc mũ cho đàn ông, 1 chiếc mũ dành đàn bàn. Mũ cho Táo ông sẽ có hình cánh chuồn. Còn mũ cho Táo bà sẽ không có hình cánh chuồn. Hoặc chỉ cần chuẩn bị 1 cỗ mũ dành cho ông Công để tượng trưng.
- Cá chép: có ý nghĩa là phương tiện di chuyển của ông Công ông Táo khi quay trở về thiên đình. Bạn có thể dâng lên cá chép giấy hoặc cá chép sống đều được. Theo phong tục của người Bắc, họ sẽ cúng 1 hoặc 3 con cá chép sống, thả vào trong chậu nước. Điều này có ý nói “cá chép hóa rồng”. Còn ở Nam Bộ, mọi người thường cúng cá chép giấy nhiều hơn.
- Ngoài ra, còn có những món lễ vật quan trọng khác như tiền vàng đủ loại, 1 chiếc áo và 1 đôi hia bằng giấy.
Chú ý, màu sắc của mũ, của áo và màu hia khi dâng cúng ông Công ông Táo sẽ thay đổi tùy vào ngũ hành của mỗi năm, cụ thể:
- Năm hành Kim: mũ, áo và hia dâng cúng sẽ có màu vàng.
- Năm hành Mộc: mũ, áo và hia dâng cúng sẽ có màu trắng.
- Năm hành Thủy: mũ, áo và hia dâng cúng sẽ có màu xanh.
- Năm hành Thổ: mũ, áo và hia dâng cúng sẽ có màu đen.
- Năm hành Hỏa: mũ, áo và hia dâng cúng sẽ có màu đỏ.
Năm Quý Mão 2023 thuộc hành Kim, vì vậy nên chọn đồ cúng có màu vàng sẽ phù hợp và đem lại nhiều may mắn.
Nhiều gia đình có trẻ con, con nhỏ họ thường cúng Táo Quân 1 con gà luộc. Gà luộc này phải thuộc giống gà cồ mới tập gáy (gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo Quân xin với Ngọc Hoàng cho đứa trẻ sau này lớn lên thông minh, có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang.
Lễ vật mũ, áo và hia cúng sẽ có màu vàng
4. Cách chọn cá chép để cúng lễ ông Công ông Táo
Trong lễ vật cúng ông Công ông Táo không thể nào thiếu những con cá chép. Không tính đến việc cúng cá chép giấy. Nhưng nếu ai cúng cá chép sống thì cần phải lựa chọn kỹ như sau:
- Cá chép trong lễ cúng ông Công ông Táo là loại cá chép đỏ.
- Nên ưu tiên chọn các con cá khỏe mạnh. Hãy kiểm tra bằng cách đưa tay chạm vào mặt nước, nếu bạn thấy chú cá nào bơi nhanh, quãy mạnh thì lựa chọn.
Lúc đem cá về nhà, hãy thả ngay vào một chậu (bát, âu,… ) nước sạch. Không nên vớt cá nhiều lần từ chỗ này sang chỗ kia. Khi mang cá đi thả nên chọn những nơi như ao hồ hoặc sông suối không bị ô nhiễm. Đặc biệt, lưu ý phải thả cá xuống tận dưới mép nước, không nên ném hay hất cá từ trên cao xuống dưới.
Cá chép cúng ông Công ông Táo
5. Mâm cơm cúng ông Công ông Táo cần những gì?
Tùy vào mỗi gia đình mà chọn lễ chay hay lễ mặn. Thông thường một mâm cỗ cúng ông Công ông Táo mặn sẽ bao gồm:
- Thịt heo luộc
- Giò heo
- Hành muối
- Canh mọc
- Xôi gấc
- Gà luộc hoặc gà quay
- Cá chép nướng (trong miền Nam thường cúng cá lóc nướng)
- Đĩa rau xào
- Trái cây tươi
- Trà, rượu, cau trầu
- 1 tập giấy tiền, vàng mã đủ loại
- 1 lọ hoa cúc
- 1 lọ hoa đào nhỏ
- 1 đĩa gạo
- 1 đĩa muối
- 3 chén rượu
Ngày nay, mâm cơm cúng ông Công ông Táo được đơn giản hơn rất nhiều, không phải đầy đủ các món kể bên trên. Chủ yếu là tùy tâm của người chủ, và phụ thuộc nhiều vào nét văn hóa vùng miền, điều kiện kinh tế cũng như hoàn cảnh của mỗi gia đình.
Mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo
Với những gia đình chưa có điều kiện, chỉ cần chuẩn bị mâm cỗ cúng với 3 món đơn giản là được. Không nhất thiết phải câu nệ quá nhiều về mặt hình thức. Ngoài ra, nơi đặt mâm cơm cúng ông Táo cũng rất quan trọng. Cần được đặt trang trọng ở vị trí bàn thờ gia tiên hay bàn thờ ông Công ông Táo riêng để bày tỏ lòng thành kính của gia chủ.
6. Bài văn cúng khấn ông Công ông Táo
Dưới đây là hai bài văn cúng ông Công ông Táo chuẩn, chi tiết nhất, mọi người hãy tham khảo.
Bài văn cúng ông Công ông Táo theo sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam
Bài khấn ông Công ông Táo trong dân gian
Văn cúng khấn ông Công, ông Táo
7. Những điều kiêng kị và lưu ý khi cúng ông Công ông Táo
Cúng ông Công ông Táo là phong tục truyền thống của người dân Việt Nam vào dịp cuối năm. Bạn cần hết sức chú ý những điều cấm kỵ dưới đây để thực hiện nghi lễ một cách thuận lợi nhất.
- Trước khi đọc văn khấn cúng ông Công ông Táo, gia chủ cần phải tắm rửa sạch sẽ, ăn mặc nghiêm túc, lịch sự và kín đáo. Điều này thể hiện sự tôn trọng của gia chủ đối với những đấng quân thần.
- Đọc to văn khấn với thái độ nghiêm túc, rõ ràng, rành mạch, thể hiện sự thành tâm.
- Không nên cầu xin sự sung túc hay tài lộc mà chỉ nên xin Táo tâu với Ngọc Hoàng Thượng Đến những việc tốt đẹp đã làm trong năm.
- Không cúng ông Công ông Táo sau 12 giờ trưa ngày 23 tháng 12 âm lịch.
- Đặt mâm cúng ở trên bàn thờ gia tiên hay bàn thờ ông Táo (nếu có). Tuyệt đối không được đặt mâm lễ cúng ở ngay dưới nhà bếp.
- Khi thả cá hãy thả nhẹ nhàng ở bên mép nước, không được đứng từ trên cao mà thả xuống.
Điều kiêng kỵ khi làm lễ cúng ông Công ông Táo
Ngoài ra, việc chuẩn bị mâm cỗ cúng, lễ vật cúng, trái cây, trà, rượu,… cũng rất quan trọng trong nghi thức tiễn ông Công ông Táo về chầu trời.
8. Có cần cúng rước ông Công ông Táo về nhà không?
Theo tập tục dân gian, lễ cúng rước ông Công ông Táo về nhà sẽ diễn ra vào ngày 30 tháng Chạp (tháng 12) hàng năm. Những năm mà không có ngày 30, người ta sẽ thực hiện lễ cúng vào ngày 29 tháng Chạp. Thông thường lễ cúng rước sẽ được thực hiện từ 23 giờ đến 23 giờ 45 phút đêm giao thừa. Lễ vật chuẩn bị để cúng giống như cúng ông Công ông Táo vào ngày 23 âm lịch.
Mặc dù vậy một số khu vực thuộc các tỉnh miền Trung thường sẽ làm lễ cúng rước ông Công ông Táo vào ngày mùng 7 tháng Giêng (của năm mới). Lễ cúng được thực hiện cùng với lễ tạ đầu năm mới tại vùng đó.
Bài khấn cúng rước ông Công ông Táo
9. Giải đáp những câu hỏi thắc mắc có liên quan đến lễ tết ông Công ông Táo
Ngoài những thông tin chia sẻ trên, sau đây là một số câu hỏi mà nhiều người vẫn hay thắc mắc cần lời giải đáp.
Ông Công, ông Táo là ai?
Nguồn gốc của ông Công ông Táo được lưu truyền dưới rất nhiều câu chuyện khác nhau. Theo người xưa, thần Táo quân bắt nguồn từ ba vị thần: Thổ công, Thổ địa và Thổ kỳ của Lão giáo Trung Quốc.
Nhưng theo tín ngưỡng ở nước Việt Nam ta, ba vị thần này được Việt hóa thành sự tích 2 ông và 1 bà. Gồm các vị thần: vị thần Đất, vị thần Bếp núc và vị thần Nhà.
Sự tích ông Công ông Táo như thế nào?
Sự tích bắt đầu rằng, Thị Nhi có chồng tên là Trọng Cao. Tuy ăn ở tha thiết mặn nồng với nhau, nhưng mãi vẫn không có con. Vì vậy, dần dà Trọng Cao hay kiếm chuyện, dằn vặt vợ mình.
Một lần, chỉ vì một chuyện nhỏ mà Cao gây thành chuyện lớn, đánh vợ Thị Nhi và đuổi đi. Thị Nhi bỏ nhà, lang thang đến một nơi xứ khác và gặp được chàng Phạm Lang. Hai người phải lòng nhau và kết duyên thành vợ chồng.
Nguồn gốc của tục lệ cúng ông Công ông Táo
Về phần Trọng Cao, sau khi đã nguôi giận thì ân hận về hành động đã làm của mình nên đã lên đường đi tìm vợ.
Sau nhiều ngày tìm kiếm, hết tiền hết gạo, Trọng Cao đành phải làm kẻ ăn xin suốt dọc đường. Tình cờ, Trọng Cao xin ăn đúng nhà của Thị Nhi, đúng lúc Phạm Lang vắng nhà. Thị Nhi nhận ra người hành khất chính là người chồng cũ nên mời vào nhà, nấu cơm thiết đãi. Đúng lúc đó, Phạm Lang quay trở về. Vì sợ chồng nghi oan cho mình nên Thị Nhi bèn giấu Trọng Cao dưới đống rạ ở sau vườn.
Chẳng may, đêm ấy Phạm Lang đốt lửa đống rạ để lấy tro đi bón ruộng. Thấy lửa cháy, Thị Nhi hốt hoảng lao mình vào để cứu người chồng cũ ra. Thấy vợ nhảy vào đống lửa, Phạm Lang thương vợ cũng nhảy theo khiến cả ba người đều chết trong đám lửa.
Cảm động trước tình nghĩa của ba người, nên Ngọc Hoàng đã phong họ làm vua bếp. Theo đó, người chồng mới là Thổ Công trông coi các việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ Địa trông coi việc ở trong nhà, còn người vợ là Thổ Kỳ phụ trách việc trông coi chợ búa.
Theo sự tích dân gian Việt Nam, mỗi năm, vào ngày 23 tháng 12 là ngày Táo quân sẽ cưỡi cá chép bay về chầu trời để báo cáo việc lớn việc nhỏ xảy ra trong gia đình với Ngọc Hoàng Thượng Đế. Vì vậy vào ngày này, gia đình Việt sẽ thường làm mâm cơm để đưa ông Công ông Táo lên trời.
Nên đặt bàn thờ ông Táo ở vị trí nào thì hợp lý?
Xét về phong thủy, nên đặt bàn thờ ông Công, ông Táo chính giữa của tủ bếp. Hoặc những nơi cao ráo, sạch sẽ ở nhà bếp. Hướng thích hợp để đặt bàn thờ là phía Nam. Tuy nhiên, không nên đặt bàn thờ ở những nơi quá cao hoặc quá thấp. Như vậy sẽ gây khó khăn, ảnh hưởng đến việc thắp hương.
Cúng ông Công ông Táo mấy con cá chép là đủ?
Có thể cúng với 1, 2 hoặc 3 con cá đều được, tùy vào niềm tin, tục lệ truyền thống của địa phương và của gia đình.
10. Lời kết
Hy vọng qua bài viết trên đây, các bạn đã có thêm nhiều kiến thức về cách cúng ông Công ông Táo như: thời gian, văn khấn, lễ vật,… được nhiều người quan tâm, những thông tin bổ ích này sẽ giúp mọi người chuẩn bị lễ cúng ông Công ông Táo đầy đủ và chu đáo nhất.
